اصطلاح تحصیلات تکمیلی از جمله مواردی است که بسیاری از تحصیلگران در مقاطع مختلف آموزش عالی حتما به گوششان خورده است.
تحصیلات تکمیلی یا Graduate در واقع به دوره‌ای از تحصیل اشاره دارد که بعد از پایان مقطع کارشناسی شروع میشود. این دوره را عموما به عنوان فرصتی طلایی برای آینده‌ی تحصیلی و تمرکز بر روی یک حوزه‌ی تخصصی‌تر معرفی میکنند. چرا که پس از کسب مدرک کارشناسی، در صورت پیگیری تحصیلات تکمیلی، میتوانید علاوه بر دریافت مدارک علمی بالاتر، در خصوص دستیابی به موقعیت‌های عالی شغلی نیز از بسیاری دیگر متمایز گردید.
در دانشگاههای ایران، تحصیلات عالی به مقاطع کاردانی و کارشناسی اطلاق میگردد و پس از آن را میتوان تحصیلات تکمیلی عنوان نمود. تحصیل در هر دو دوره‌ی عالی و تکمیلی، قطعا فواید سودمندی در جایگاه علمی، شغلی و مرتبه‌ی اجتماعی شما خواهد داشت. برای آشنایی بیشتر شما با اصطلاح تحصیلات تکمیلی، در ادامه اطلاعات مفید و جامعی را عنوان خواهیم کرد.
تحصیلات تکمیلی چیست؟
با توجه به تعریفی که توسط سازمان آموزش ارائه داده است، تحصیلات تکمیلی در واقع قسمتی از آموزش‌های عالی دانشجویان میباشد که پس از کسب مدرک کارشناسی، انجام میگیرد. این دوره تحصیلی تحت نظر استادان گسترش می‌یابد و دانشجویان مازاد بر کسب دانش که با حضور در کلاسها انجام میشود، می‌آموزند که چگونه پژوهش کنند و زیر نظر یک استاد مجرب به انجام فعالیتهای پژوهشی در طول دوران تحصیل بپردازند.
قطعا تحصیلات تکمیلی نقطه اوجی دارد که میتوان آن را پایان نامه یا رساله تخصصی نامید. در پایان نامه دانشجو، موضوعی تخصصی را انتخاب میکند و با انجام پژوهش‌های موفق، شایستگی خود را برای دریافت این مدرک به اثبات میرساند. با کسب مدرک کارشناسی ارشد میتوان خود را برای مقاطع بالاتر در تحصیلات تکمیلی مهیا نمود.
در حقیقت، میتوان تحصیلات تکمیلی را محل تلاقی دو ماهیت آموزش و پژوهش در عالی‌ترین سطح خود عنوان کرد. این دوره تحصیلی به نوبه خود، پیرو اهدافی است، همچون:
- فراهم کردن نیروهای باتخصص و کارآمد انسانی، در سطح‌های برتر علمی
- جهت دادن به موضوع پایان نامه‌های تحصیلات تکمیلی در سمت اولویت‌های توسعه‌ی کشور
- بالا بردن پیوسته‌ی کیفیت دو مورد آموزش و پژوهش
لازم به ذکر است که سازمان و ساختار تحصیلات تکمیلی در هر کشور و نهادهای آن به شکلی بسیار متفاوت خواهد بود. به عبارت دیگر ساختاری که از تحصیلات تکمیلی در ایران موجود است میتواند تفاوتهای فراوانی با دیگر کشورهای جهان داشته باشد.
مقاطع تحصیلات تکمیلی
تحصیل در دانشگاه در واقع به دو دوره‌ی عالی و تکمیلی تقسیم میگردد. دوره‌ی عالی شامل کاردانی و کارشناسی و دوره‌ی تکمیلی نیز دربرگیرنده دو مقطع کارشناسی ارشد، دکتری و بالاتر میباشد.
شاید سوال کنید که میان تحصیلات تکمیلی و عالی چه تفاوتی وجود دارد؟
در واقع تحصیلات تکمیلی و عالی از برخی جهات دارای تفاوتهایی است که در ادامه به مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد:
- در تحصیلات عالی آموزشها سطحی‌تر اما در وسعت بیشتری ارائه میگردند و این در حالی است که در تحصیلات تکمیلی این آموزشها عمیق‌تر و تخصصی‌تر اما با وسعت کمتر در اختیار دانشجویان قرار میگیرد.
- محور تحصیلات عالی بر آموزش و محور تحصیلات تکمیلی بر توسعه و پژوهش استوار است.
البته نوع دیگری از مدرک تحصیلات تکمیلی نیز وجود دارد که بیشتر ماهیت حرفه‌ای داشته و با حوزه‌های تخصصی خاصی، تناسب دارند. به صورت فشرده‌تر از مدرک کارشناسی ارشد یا دکترا انجام میگردد و معمولاً چند هفته طول می کشد.
بیشتر بخوانید:
تحصیلات تکمیلی کاردانی
دوره کاردانی که برخی به آن فوق‌دیپلم نیز میگویند، در واقع پایین‌ترین مقطع در دوران تحصیلات عالی میباشد. بیشترین زمانی که به این مقطع تخصیص داده شده، دو سال و نیم است و از نظر واحد‌های درسی نیز حداقل ۷۲ واحد و حداکثر ۹۵ واحد میباشد. پس از تکمیل این مقطع میتوان در مقطع بالاتر، یعنی کارشناسی، به ادامه‌ی تحصیل پرداخت.
تحصیلات تکمیلی کارشناسی
پس از مقطع کاردانی، مقطع کارشناسی یا لیسانس به عنوان یکی از مقاطع تحصیلات عالی معرفی شده است. این مقطع در واقع پیش نیازی برای ورود به تحصیلات تکمیلی به شمار میرود که در دو نوع پیوسته و ناپیوسته برای دانشجویان قابل ورود میباشد.
در نوع پیوسته، میتوان چهار تا شش سال متناسب با رشته‌ی انتخابی برای دریافت مدرک تلاش نمود اما در نوع ناپیوسته، با توجه به تحصیل پیش‌تر در مقطع کاردانی، این زمان به دو تا سه سال تقلیل می‌یابد.
تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد
کارشناسی ارشد که بسیاری موارد تحت عنوان فوق لیسانس نیز معرفی شده است، اولین مقطع، در تحصیلات تکمیلی میباشد.
این مقطع برای دانشجویانی است که تمایل دارند در رشته‌های انتخابیشان، به صورت تخصصی‌تر اقدام به ادامه تحصیل دهند. زمان تحصیل در این مقطع دو سال بوده و همانند کارشناسی، به دو نوع پیوسته و ناپیوسته تقسیم میگردد.
با توجه به رشته‌ای که پذیرش شده‌اید، در کارشناسی ارشد پیوسته، در مدت پنج تا هفت سال میبایست حداقل ۱۷۲ و حداکثر ۱۸۲ واحد درسی را باید به انجام برسانید. اما در خصوص کارشناسی ارشد ناپیوسته، در مدت دو سال، گذران تعداد ۲۸ تا ۳۲ واحد درسی برای شما الزامی خواهد بود.
تحصیلات تکمیلی دانشگاه شمال
با توجه به مجاورت استانهای شمالی با دریای کاسپین و ظرفیت و امکانات بالای بخشهای مختلف دانشگاههای دولتی و خصوصی در حوزه تحصیلات تکمیلی، دانشجویان فراوانی خواهان ادامه‌ی تحصیل در دانشگاههای این نقطه از کشورمان هستند.
دانشجویانی که تمایل دارند تحصیلات تکمیلی خود را ادامه دهند، می‌توانند به صورت حضوری و غیرحضوری، در کلاسها شرکت نموده و با کمک استاد راهنما، انتخاب واحد و ادامه مسیر تحصیل نمایند.
سخن پایانی:
با اینکه پیشینه‌ی نظام آموزش عالی به دورانهای یونان، ایران، روم، چین و هند باستان یا حتی شبه جزیره عربستان می‌رسد اما سرمنشاء نوع تکمیلی آن را میتوان به قرون وسطی و دانشگاههای اروپا نسبت داد. از همان زمان دلیل پیگیری تحصیلات تکمیلی دریافت درجه‌ای والا در علم بود.
امروزه نیز دانشجویان همواره رقابت میکنند تا بتوانند در مقاطع تکمیلی به ادامه تحصیل بپردازند. البته لازم به ذکر است که دانشجویان استعداد درخشان در مقطع کارشناسی، با دریافت معدل بالا این امکان را خواهند داشت که برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد، بدون کنکور و با صلاح‌دید دانشگاه، ورود پیدا کنند.